Landelijk onderzoek Motivaction over slachtoffers in de media en privacy

De Nederlandse nieuwsconsument is duidelijk: media moeten zeer zorgvuldig omgaan met de identiteit van slachtoffers en herleidbare details in berichtgeving. Zeven van de tien Nederlanders zijn van mening dat slachtoffers dezelfde rechten moeten krijgen als verdachten en daders. Dit is een van de uitkomsten van een landelijk onderzoek, uitgevoerd door (markt)onderzoeksbureau Motivaction in opdracht van Fonds Slachtofferhulp.

Een meerderheid (69 procent) van de ondervraagden (n=1553) geeft aan dat slachtoffers in berichtgeving dezelfde rechten moeten hebben als verdachten. Dat betekent concreet: slachtoffers komen onherkenbaar in beeld en worden weergegeven met voornaam en initiaal van de achternaam. Van de ondervraagden antwoordt 12 procent: nee, dezelfde rechten zijn niet nodig. 'Weet ik niet' antwoordt 19 procent. Het is beter om voornaam, achternaam, woonplaats en leeftijd van slachtoffers helemaal buiten berichtgeving te houden, vinden 8 op de 10 ondervraagden (79 procent).

Slachtoffers en details in beeld

Aanvullend onderzocht Motivaction ook wat nieuwsconsumenten verlangen van media als het gaat om weergave van beelden. Als het gaat om herkenbare en/of herleidbare details in beeld, dan geven 8 op de 10 Nederlanders aan dat telefoonnummers, familie- en bedrijfsnamen en/of reclame-uitingen (slogans, mail-adressen, websites, etc.) wat hen betreft niet zichtbaar moeten zijn in afbeeldingen. Bijvoorbeeld bij verkeersongelukken en het weergeven van beschadigde voertuigen. Of bij beelden van voorgevels van huizen of bedrijfspanden waar een misdrijf heeft plaatsgevonden.

Project Slachtoffers in de media

Naamsvermelding én de weergave van herleidbare details in berichtgeving is een rode draad in het project Slachtoffers in de media van Fonds Slachtofferhulp. De afgelopen drie jaar heeft het Fonds samen met Hogeschool Utrecht onderzocht welke gevolgen slachtoffers en naasten kunnen ervaren als er media-aandacht is.

Naamsvermelding van slachtoffers valt onder persvrijheid en vrijheid van nieuwsgaring. Volgens journalisten verwachten nieuwsconsumenten dat media zo volledig mogelijk berichten. Deze opvatting was de reden voor Fonds Slachtofferhulp om samen met Motivaction te onderzoeken hoe de nieuwsconsument denkt over naamsvermelding en vermelding van herleidbare details. De verwachting van journalisten komt niet overeen met de uitkomsten van dit onderzoek.

Dialoogavond Pakhuis de Zwijger

Fonds Slachtofferhulp en Hogeschool Utrecht onderzochten ook welke positieve en negatieve ervaringen slachtoffers hebben met media en wat de ervaringen betekenen voor de journalistieke beroepspraktijk. Dit - en de uitkomsten van het recente Motivaction-onderzoek - komt aan bod tijdens een dialoogsessie op donderdagavond 28 november bij Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Slachtoffers, journalisten, deskundigen en nieuwsconsumenten gaan met elkaar in gesprek over hoe slachtoffers in de media komen. Wat gaat goed en wat kan er beter? Een van de inzichten is: praat niet over slachtoffers, praat met slachtoffers.