ZOA klimaatrapport

Klimaatmigratie wakkert nieuwe conflicten aan

“Maak mensen klimaatweerbaar om spiraal te doorbreken”

Klimaatverandering raakt vooral de meest kwetsbare gebieden in de wereld en veroorzaakt daar migratiestromen en conflicten. Het Klimaatrapport van noodhulporganisatie ZOA laat aan de hand van cijfers en ervaringen zien dat schaarste, migratie en geweld elkaar voortdurend versterken. “We moeten deze spiraal doorbreken”, stelt Joël Voordewind, één van de twee schrijvers van het rapport.

Er is een nauwe samenhang tussen klimaatverandering, conflicten en vluchtelingenstromen, zo stelt het ZOA-rapport Klimaatverandering, van schaarste naar conflict. Door het veranderend klimaat worden weersomstandigheden wereldwijd steeds extremer: jarenlange droogte of juist overstromingen, meer en zwaardere cyclonen. Voedsel en schoon drinkwater worden schaars, vooral in gebieden waar mensen al op de rand van het bestaan leven. Mensen trekken weg om ergens anders hun bestaan op te bouwen, maar komen op de nieuwe plek regelmatig in aanvaring met de bestaande bevolking. “Schaarste leidt bijna altijd tot conflicten, zowel in het gebied waar de vluchtelingen vandaan komen, als op de plek waar ze naartoe vluchten”, zegt Voordewind. “We zien dat droogte gewelddadige conflicten tussen etnische groepen en tussen nomadische veehouders en boeren aanwakkert. Dat veroorzaakt weer nieuwe vluchtelingenstromen.”

Terrorisme

Het onderzoek ziet ook een verband tussen klimaatverandering en toenemend terroristisch geweld onder jongeren. Voordewind: “De boerentraditie op het platteland gaat al eeuwen van vader op zoon. Boerenfamilies trekken nu naar de steden, waar geen werk en geen toekomst is. Dat maakt jongeren ontvankelijk voor ronselaars van extremistische militante groeperingen. Dat zie je zowel in het Midden-Oosten, als ook in sub-Sahara Afrika.”

Spiraal

Volgens het klimaatrapport van ZOA is het einde van de spiraal nog lang niet in zicht. Er zijn nu wereldwijd meer dan 100 miljoen mensen op de vlucht, waarvan naar schatting 30 miljoen als direct gevolg van klimaatverandering. De Wereldbank heeft becijferd dat het aantal klimaatvluchtelingen in 2050 uitkomt op 216 miljoen.

Klimaatweerbaar

“Het lijkt uitzichtloos, maar dat mag niet verlammen”, zegt Voordewind. “Het Westen moet de ecologische voetafdruk beperken, maar het is ook onze verantwoordelijkheid om de meest kwetsbaren te beschermen tegen de gevolgen van de klimaatveranderingen.”

Dat betekent in de eerste plaats levensreddende noodhulp voor mensen die dat nu acuut nodig hebben. Met de juiste aanpak kan er ook veel leed voorkomen worden. “Migratie veroorzaakt spanningen. Daarom moeten we proberen om mensen een toekomst te bieden op hun huidige plek.” Op basis van onderzoek en ervaringen doet ZOA in het rapport een aantal aanbevelingen om mensen ‘klimaat-weerbaar’ te maken. Zo worden boeren getraind om gewassen te telen die passen bij de nieuwe klimaatomstandigheden (climate smart agriculture). Daarnaast introduceert ZOA het ‘polderen’ in deze gebieden: er worden vredescomités opgezet om de schaarse hulpbronnen zoals land en water te beheren door te praten in plaats van te vechten. Via een soort ‘waterschappen’ (Integrated Water Resource Management) wordt het spaarzame water optimaal gebruikt in droge gebieden. Ook investeert ZOA in het creëren van duurzame banen voor met name jongeren.

Zo werkt ZOA aan klimaatweerbaarheid:

•         Climate Smart Agriculture: de kern van deze aanpak is, dat je zoekt naar wat er wél kan met nieuwe klimatologische omstandigheden. Zo zijn er gewassen die juist heel geschikt zijn voor drogere, warmere of nattere gebieden. Dat geldt niet alleen voor gewassen, maar ook voor veeteelt, bebossing en visserij. Hiermee pakken wij de onderling samenhangende uitdagingen van voedselzekerheid en klimaatverandering aan.

•         Vredescomité's: door klimaatverandering kunnen er makkelijk conflicten ontstaan over schaarse middelen, zoals water of land. De belangen van akkerbouwers, herders, overheden en burgers kunnen soms recht tegenover elkaar staan. Wij proberen om zoveel mogelijk betrokkenen bij elkaar te brengen in een soort bestuur, waardoor de mensen samen nadenken over het eerlijk verdelen en beheren. En dan blijkt: als mensen samen aan tafel zitten leren ze elkaar te begrijpen en daar rekening mee te houden. Eigenlijk is het een exotische toepassing van het oer-Nederlandse 'polderen'.

•         Green jobs: klimaatverandering kan betekenen dat je werk ophoudt en je op zoek moet naar een nieuwe baan. Bijvoorbeeld boeren of herders die door de droogte geen inkomen meer hebben. Maar werk is vaak schaars op deze plekken. Om van de nood (klimaatverandering) een deugd te maken investeren we in duurzame banen. Zo creëren we werkgelegenheid in verschillende sectoren van de economie, waardoor de milieu-impact van deze sectoren vermindert.

Lees het hele rapport op zoa.nl/klimaatrapport