Kwetsbare kinderen meer zichtbaar maken  

In de negentiende eeuw was de kindersterfte hoog, werkten veel kinderen in mijnen of fabrieken en hadden ze nauwelijks rechten. Vanaf de invoering van de eerste sociale wetgeving is hun positie stelselmatig verbeterd, en toch zijn er nog altijd groepen kwetsbare kinderen. Het probleem nu is dat deze kinderen grotendeels onzichtbaar dreigen te blijven. Niet gezien worden betekent niet mee mogen doen, nu met leeftijdgenoten, later in de maatschappij. De activiteiten van de diverse kinderfondsen steunen hen in dit meedoen en versterken zo hun zelfvertrouwen. Elke stimulans die we hen geven als ze jong zijn, vergroot hun kansen als volwassene. Door kwetsbare kinderen te helpen, maken we hen als individu gelukkiger en onze samenleving als geheel beter. 

Tekst: Jeroen Kuypers 

Gilbert foto credits Esther Mbabazi

Anna Boelens (Save the Childeren): “Onderwijs is de beste remedie tegen kinderarbeid.” 

Schakelklassen 

Kinderarbeid mag in het westen zo goed als verdwenen zijn, in ontwikkelingslanden is het verschijnsel helaas hardnekkig. Toch was het ook daar jarenlang op de terugtocht. “Tot de coronacrisis zagen we een gestaag dalende lijn, maar sinds 2020 gaat ze weer omhoog,” zegt Anna Boelens, programmamanager bij Save the Children. “Scholen gingen lange tijd dicht en dat had in landen als Oeganda en India een negatief effect. Er zijn ook sectoren waar kinderarbeid een hardnekkig probleem blijft, zoals de textiel, de goudmijnen, de cacaoteelt. Tegelijk kun je niet spreken van kinderarbeid als jongeren af en toe meehelpen om het gezinsinkomen aan te vullen, bijvoorbeeld tijdens de oogst. Dat doen we pas als arbeid schadelijk is voor de gezondheid van het kind of het volgen van onderwijs in de kinderen later een redelijk inkomen verwerven. Als we zien dat ze als tien- of twaalfjarige teveel achterstand hebben opgelopen om aan te sluiten bij het regulier onderwijs, zorgen we voor schakelklassen, waarin ze hun kennis op een stoomcursusachtige manier kunnen bijspijkeren. Daarna zorgen we dat ze doorstromen naar regulier onderwijs. Wij helpen ook velen tussen 15 en 17 jaar met het volgen van een vakopleiding, want aan vakmensen is een enorme behoefte.” 

Foto M. Aresi Stichting Amazone Kinderen

Monniek Leendertse (Amazonekinderen): “Bij het Amazonewoud denkt iedereen eerst aan klimaatproblematiek, maar het zijn de lokale bewoners die er de directe slachtoffers van zijn.”

 Blijvende betrokkenheid 

Save the Children opereert wereldwijd, Stichting Amazone Kinderen concentreert zich, zoals de naam al aangeeft, op de kinderen in een beperkt gebied, te weten het noorden van Bolivia. “Bij het Amazonewoud denkt iedereen eerst aan klimaatproblematiek, aan de aantasting van de longen van onze aarde, maar het zijn de lokale bewoners die er de directe slachtoffers van zijn. Het regenwoud verdwijnt door illegale houtkap en goudwinning. Door de positie van de bevolking te verbeteren, versterk je indirect het verzet tegen deze praktijken” zegt directeur Monniek Leendertse. Wie de kinderen van het Amazonewoud helpt, zet in zekere zin dus een vliegwiel in gang, creëert een cumulatief positief effect in de tijd. De Amazone lijkt zo ver weg. En toch raakt wat met de bevolking daar gebeurt, ons hier uiteindelijk toch. “Maar je moet als stichting wel bij de regio betrokken blijven. De eerste generatie die wij indertijd hebben geholpen is inmiddels volwassen, heeft zelf kinderen gekregen. In zo’n toch wat vergeten regio, waar zoveel maatschappelijke en ecologische problemen samen komen, is het voor hen allerminst makkelijk zich staande te houden. Onze blijvende betrokkenheid is dus van groot belang. We zien dat dit zich gelukkig ook vertaald in een blijvende betrokkenheid van veel donateurs, zodat we onze projecten een duurzaam karakter hebben kunnen geven.” 

Christelle Bouman (Stichting het Gehandicapte Kind): “Meer dan ooit is het van belang dat kinderen met en zonder een handicap samen sporten, leren en spelen, vriendschappen met elkaar kunnen sluiten.” 

In eenzaamheid 

Waar het buiten Europa vooral de sociaaleconomische omstandigheden zijn die kinderen belemmeren hun talenten te ontplooien, zijn het in Nederland hoofdzakelijk onzichtbare sociale muren. Stichting het Gehandicapte Kind zet zich in voor het afbreken van die muren. “Meer dan ooit is het van belang dat kinderen opgroeien in een inclusieve samenleving, dat kinderen met en zonder een handicap samen sporten, leren en spelen, vriendschappen met elkaar kunnen sluiten,” zegt Christelle Bouman, relatiemanager bijzondere giften bij de stichting. “En daar ontbreekt het helaas nogal aan. De zorg voor kinderen met bijvoorbeeld autisme of een meervoudige handicap is in ons land goed geregeld, maar veel kwetsbare kinderen groeien noodgedwongen in eenzaamheid op. De coronacrisis maakte ons daar nog eens pijnlijk extra van bewust.” Hoe minder contact met anderen, hoe meer dergelijke kinderen op zichzelf terugvallen. Maar kinderen zijn veerkrachtig, veel meer dan volwassenen. Eén positieve ervaring kan genoeg zijn om de negatieve spiraal in een positieve om te buigen, en dat is precies het effect dat Cliniclowns vaak hebben. “De kracht van het contact met een CliniClown is dat het een positief effect heeft op de impact van een stressvolle situatie zoals een ziekenhuisopname. Door een kind in een moment van spel de regie te geven over zijn situatie, vindt hij zichzelf even terug. Dat kan behoorlijk veel invloed hebben op zijn weerbaarheid. Je gezien voelen geeft kracht. ” zegt Ilse Beckers, directeur van Cliniclowns Nederland. “Ook kinderen die zich eenzaam voelen of kwetsbaar zijn door bijvoorbeeld een beperking, hebben vaak baat bij de manier waarop een CliniClown contact maakt. De clown stemt af op het kind en nodigt het kind uit tot spel. Een kind voelt dat het zichzelf kan zijn, hoeft niets te doen wat hij niet wil, maar kan vanuit zijn eigen mogelijkheden zijn eigen grenzen verleggen. Hij leert daardoor bijvoorbeeld dat het wel loont om je op te stellen voor anderen en durft dat misschien dan ook wat makkelijker in andere situaties. Onze clowns spelen vooral in ziekenhuizen en speciale scholen, maar ook online is het effect echt tastbaar.” 

Monic Opveld (Bio Vakantieoord): “Het gamen heeft een enorme vlucht genomen. In die online wereld verdwijnt het verschil tussen de gehandicapte en niet-gehandicapte kinderen.” 

E-sporten 

Het Bio Vakantieoord bij Arnhem is een unieke plek, waar gezinnen met hun gehandicapt kind vakantie kunnen vieren en even tot rust komen op een vakantiepark dat helemaal is aangepast aan de behoeften van kinderen met een handicap. “Ze kunnen er zelfs in een boomhut klimmen mét hun rolstoel,” zegt Monic Opveld, van communicatie en marketing. “Volledig aangepast betekent voor ons ook helemaal met de tijd mee. Zo beschikken wij over éénentwintig ruime vakantiebungalows en zes luxe rolstoeltoegankelijke glamping tenten, geschikt voor vijf personen. We bestaan inmiddels al bijna honderd jaar, dus we hebben hele generaties over de vloer gehad. Voor de jongste generatie heeft het online bestaan een steeds groter belang gekregen en wij zien dat er ook een groot emanciperend effect van het e-sporten uit gaat. Naast onze bestaande faciliteiten, zoals het zwembad en de bioscoop, heeft ook bij Bio Vakantieoord het gamen een enorme vlucht genomen. Wij faciliteren dat dan ook. Wij hadden de eerste adaptieve gameroom voor kinderen met een handicap in Nederland. Om kampioen te worden in een online spel maakt het niet of je in een rolstoel zit. Ik heb al diverse kinderen gezien die vanuit hun stoel een indrukwekkende vaardigheid in het gamen hebben ontwikkeld. Dat blijkt heel goed te zijn voor hun zelfvertrouwen maar bovendien zijn ze samen met nietgehandicapte kinderen, broertjes en zusjes aan het gamen. In die online wereld verdwijnt het verschil tussen de twee groepen. Door deze kwetsbare groep online een podium te geven maak je ze beter zichtbaar en stimuleer je hun integratie in de samenleving.” 

Samen schaatsen 

Corona was dus een onverwachte duw in het isolement waaraan kwetsbare kinderen nu juist proberen te ontkomen, maar net als voor de rest van de maatschappij bleek de redding uit een even onverwachte hoek te komen: de virtuele. Je zou zelfs kunnen stellen dat kwetsbare kinderen (en de groepen die zich voor hen inzetten) de mogelijkheden die de online wereld bood niet met twee maar vier handen hebben vastgegrepen. Dat geldt voor binnenlandse contacten maar evengoed voor buitenlandse, want mobiele telefoons en laptopschermen maken het ook goedkoper en makkelijker om face to face gesprekken te voeren met kwetsbare kinderen in andere werelddelen. Desondanks mag het niet alleen bij het virtuele blijven. In het optimale scenario vergroot online ook de kansen om offline meer activiteiten met anderen te ontplooien. “Dat blijven we dan ook promoten,” zegt Christelle Bouman. “ Wij hebben bijvoorbeeld de Samen Schaatsen Elfstedentoer georganiseerd. ‘Samen’ betekende in dit geval dat zowel kinderen met een handicap als kinderen zonder de ijsbaan op konden om te schaatsen. Kinderen met een handicap deden dit dankzij een schaatsframe, een aangepast sporthulpmiddel met zitje, borststeun en ijzers. Dat ging natuurlijk niet via de sloten en kanalen zoals tijdens een traditionele Elfstedentocht – daarvoor vriest het niet hard en lang genoeg - maar via elf schaatsbanen, waaronder het stadion van Thialf in Heerenveen. De kinderen hebben er enorm veel plezier aan beleefd maar ook van de kant van de ouders kwam er veel positieve respons.” 

Foto: Dita van Gent

Ilse Beckers (Cliniclowns): “Het is zo belangrijk dat we kwetsbare kinderen helpen aan zelfvertrouwen te winnen, want door hen sterker te maken vergroten we uiteindelijk ook de slagkracht van onze maatschappij.” 

Optelsom 

Er is in onze samenleving terecht veel zorg over de gevolgen van opgelopen trauma’s maar misschien tegelijk te weinig voor de mogelijkheden van het overwinnen daarvan, meent Ilse Beckers: “Het is zo belangrijk dat we kwetsbare kinderen helpen aan zelfvertrouwen te winnen, want door hen sterker te maken vergroten we uiteindelijk ook de slagkracht van onze maatschappij. Wat is een samenleving anders dan de optelsom van individuele sterktes en zwaktes? Al die momenten die wij als goede doelen mogelijk maken voor deze kinderen helpen hen in hun ontplooiing. Elke vakantie, elke ontmoeting, elke activiteit is daarbij van belang. Maar helaas heb ik de indruk dat wij als goede doelen er te weinig in slagen dat belang te verduidelijken bij de overheden. Wat wij missen is beklijvende promotie voor het belang van onze inspanningen voor kwetsbare kinderen. Destijds had de vervoerssector zo’n prachtige slogan die op ieders lippen lag: ‘Zonder transport staat alles stil’. Daar ben ik soms jaloers op.” 

Brugfunctie 

Sinds de invoering van het ‘Kinderwetje van Van Houten’ laten we kinderen niet langer uren sjouwen in vieze en onveilige fabrieken of vroegtijdig stoflongen oplopen in een mijnschacht. Maar op duizenden kilometers afstand zwoegen nog steeds kinderen in Congolese kobaltmijnen of donkere kledingateliers in Bangladesh. Nederland kent leerplicht, maar in het regenwoud van de Amazone willen ouders maar wat graag het recht op leren voor hun kinderen afdwingen. Elk kind dat zo’n lot bespaard blijft wordt later een gezondere en evenwichtiger volwassene die op zijn beurt beter voor zijn eigen gezin kan zorgen. Daarom vervullen goede doelen die zich inzetten voor kwetsbare kinderen een brugfunctie, meent Monniek Leendertse, en hun donateurs dus ook. U investeert voor nu in het levensgeluk van een kind en voor later in een betere samenleving. U geeft twee keer. Dat kan in Latijns- Amerika of Afrika zijn, maar ook dichtbij, in Nederland zelf. Het wat eenzame kind in een rolstoel kan door inclusief op te groeien zich ontpoppen tot een geslaagd ingenieur en een tool ontwikkelen die het u mogelijk maakt op uw oude dag langer zelfstandig te blijven wonen. We zijn via allerlei onzichtbare draden door de tijd met elkaar verbonden. Ook daarom moeten kwetsbare kinderen niet onzichtbaar blijven maar juist meer zichtbaar worden gemaakt.