HET KIND BETAALT DE REKENING

Kinderuitbuiting en -mishandeling zijn geen ver-van-mijn-bed-show. Ook in Nederland worden veel kinderen slachtoffer van verwaarlozing en psychisch, fysiek of seksueel geweld, wat hen vaak extra kwetsbaar maakt voor uitbuiting. Door het internet krijgen oude vormen van uitbuiting nieuwe kansen.

De hulpverlening schiet geregeld tekort door versnipperde aanpakken, terwijl organisaties voor kinderrechten slachtoffers een stem geven en beleidsveranderingen proberen te bewerkstelligen.

Volgens Celine Verheijen van Defence for Children-ECPAT Nederland lopen kinderen die geweld hebben meegemaakt een groter risico om later opnieuw slachtoffer of zelfs dader te worden. Vooral de eerste duizend dagen van een mensenleven zijn cruciaal; wat dan misgaat, heeft vaak levenslange gevolgen.

Maar ook later blijven kinderen kwetsbaar, zeker als ze te maken hebben met hechtingsproblemen, bijvoorbeeld door opgroeien in weeshuizen met wisselende verzorgers. Online platforms maken het daders bovendien eenvoudiger om via chats kinderen te manipuleren en uit te buiten.

Lage Aangiftebereidheid

Achter laptops en telefoons schuilt niet alleen kennis en ontspanning, maar ook een wereld van misbruik. Kinderen en jongeren worden vaak op geraffineerde wijze in de val gelokt, waarbij loverboys nu ook online actief zijn. “Sommigen richten zich bewust op meisjes met een lichte verstandelijke beperking, omdat zij sneller ingaan op avances,” aldus Rudy Bonnet van de Stichting Voorkoming Kindermishandeling.

Pauline Aarten van het Fonds Slachtofferhulp benadrukt dat de aanpak van misbruik wordt bemoeilijkt door een gebrek aan herkenning van signalen, én door schuld en schaamte bij slachtoffers. Dit zorgt voor een hoge drempel om hulp te zoeken en een lage aangiftebereidheid, wat het taboe op seksueel geweld en uitbuiting versterkt. Hierdoor blijft ook de prioriteit bij politie en hulpverlening beperkt. “We moeten deze vicieuze cirkel doorbreken,” stelt Aarten.

Eva Notté van Terre des Hommes Nederland voegt toe: “De online wereld is niet meer weg te denken, maar we kunnen die wél reguleren.”

Generatiekloof

Ongeloof bij omstanders blijft een groot obstakel in de aanpak van kindermishandeling. Volgens Rudy Bonnet kreeg het in Nederland pas na de Tweede Wereldoorlog aandacht; daarvoor werd het ontkend. Eva Notté van Terre des Hommes stelt dat de digitale generatiekloof het probleem verergert. Kinderen leven vanzelfsprekend in een online wereld, maar ouders begrijpen vaak niet wat daar gebeurt.

“We kunnen de online wereld niet bannen, maar wel reguleren. Techbedrijven moeten hun platforms veiliger maken voor kinderen, maar dat botst met hun winstmodel. Daarom moeten overheden meer verantwoordelijkheid afdwingen.”

Celine Verheijen benadrukt hoe daders manipuleren. “Een meisje dat uit seksuele uitbuiting wil stappen, krijgt bijvoorbeeld een dreigende foto van haar moeder. Zulke druk maakt het bijna onmogelijk om hulp te zoeken.” Rudy Bonnet pleit voor meer openheid: “Jongeren moeten lotgenoten zien die laten merken dat ze niet alleen zijn.”

In de kou gezet

Wanneer er aangifte wordt gedaan, moet het slachtoffer vaak keer op keer zijn verhaal vertellen aan verschillende experts, wat het proces traumatiserend maakt. Soms wordt het kind voor eigen veiligheid gesloten geplaatst, maar blijft de dader op vrije voeten. Bij de overgang naar volwassenheid stopt de hulp van Jeugdzorg plotseling, terwijl de financiële lasten van de dader, zoals een telefoonabonnement, blijven bestaan. "Als slachtoffer voel je je dan in de kou gezet," zegt Celine Verheijen. Dit draagt niet bij aan de bereidheid om aangifte te doen.

Door de gefragmenteerde aanpak van hulpverlening scoort Nederland slecht in internationale rapporten. Rudy Bonnet benadrukt dat Nederland veel te verbeteren heeft. "Jongeren hebben voorbeelden nodig van lotgenoten die hen laten zien dat ze niet alleen zijn." Het belangrijkste is een veilige omgeving creëren waar kinderen hun verhaal kunnen doen. De klas is een geschikte plek, mits docenten goed getraind zijn. "We moeten de getuigenissen van kinderen centraal stellen."

Pauline Aarten van Fonds Slachtofferhulp voegt toe:

“Slachtoffers krijgen te vaak de schuld, bijvoorbeeld met de vraag 'heb je zelf niet iets gedaan om dit te veroorzaken?' Deze cultuur van victimblaming moet veranderen.”

Kinderrechtenverdrag

Er bestaat ook een veilige online omgeving voor slachtoffers, zoals het platform WTFFF, waar ze anoniem hun verhaal over online seksueel misbruik kunnen delen met andere jongeren. Pauline Aarten benadrukt dat dit platform helpt de cultuur van victimblaming te doorbreken, zoals de gedachte dat slachtoffers zelf schuld hebben door bijvoorbeeld naaktfoto’s te sturen. Het is juist de dader die strafbaar is door de foto door te sturen. Het delen van verhalen vergroot de bewustwording bij zowel jongeren als volwassenen, waar nog steeds te weinig aandacht voor is.

Er is ook meer bewustwording nodig bij beleidsmakers. Terre des Hommes Nederland en Defence for Children-ECPAT Nederland rapporteren elke vijf jaar over de naleving van het kinderrechtenverdrag aan de VN. Hoewel Nederland niet onderaan de lijst staat, zijn er veel verbeterpunten. Organisaties zoals de Stichting Voorkoming Kindermishandeling, Fonds Slachtofferhulp en Terre des Hommes hebben decennia lange ervaring en een breed netwerk, en blijven een belangrijke stem in de politiek. Eva Notté zegt: “De online wereld evolueert snel, en wetgevers kunnen nooit volledig anticiperen op die ontwikkelingen.”

Ane de Vos van International Justice Mission voegt toe:

"Het is belangrijk om daders te veroordelen, niet alleen om de slachtoffers hun waardigheid terug te geven, maar ook vanwege het preventieve effect van een veroordeling."

De Rechtsstaat Versterken

Ane de Vos, directeur Partnerships bij International Justice Mission, benadrukt dat de successen in Nederland op het gebied van kinderuitbuiting tegenover de situatie in Afrikaanse en Aziatische landen staan, waar uitbuiting wijdverspreider is en vaak gepaard gaat met straffeloosheid. "In veel landen werkt de rechtstaat gebrekkig en hebben de armen geen toegang tot rechtshulp. Uitgebuite kinderen behoren tot de meest kwetsbare groepen." International Justice Mission werkt nauw samen met lokale justitiemedewerkers om daders voor het gerecht te brengen. In stabiele landen zoals Oeganda en de Filipijnen is deze aanpak succesvol, maar in onstabiele regio’s zoals Oost-Congo of Soedan is het moeilijker.

De organisatie biedt trauma-counseling, helpt bij getuigenissen en het verzamelen van bewijsmateriaal. De veroordeling van daders is cruciaal, niet alleen om slachtoffers hun waardigheid terug te geven, maar ook vanwege het preventieve effect. "Een fabrieksdirecteur die hoort van de veroordeling van een collega, zal minder snel overgaan tot kinderarbeid," zegt de Vos. Op de Filipijnen heeft de succesvolle strijd tegen kinderhandel in de commerciële seksindustrie geleid tot een daling van 75% in het aantal kinderen dat in karaokabarretjes wordt aangeboden. Toch blijft de toename van kinderen die online worden geëxploiteerd een dringend probleem, wat de noodzaak van hun werk benadrukt.

Preventie

Deze organisaties worden voornamelijk gefinancierd door particuliere donaties, zowel structurele als eenmalige giften, en deels door overheidssubsidies. Door het respect van zowel hulpverleners als beleidsmakers, en het vertrouwen van slachtoffers, fungeren ze als belangrijke schakels in het netwerk.

Hun bijdrage aan het verminderen van taboes, verbeteren van de positie van slachtoffers en aanscherpen van wetgeving is cruciaal. Elke euro die aan deze organisaties wordt geschonken, is goed besteed, maar het maatschappelijk rendement is veel groter.

Rudy Bonnet vergelijkt de lange-termijngevolgen van mishandeling aan het voorbeeld van Willem Holleeder, die door zijn mishandeling als kind de les leerde zichzelf te verdedigen door geweld te gebruiken. "Zulke ellende voorkomen kan alleen door te investeren in de aanpak van kindermishandeling, behandeling en vooral preventie," zegt Bonnet. "Dát is waar organisaties als de onze zich met hart en ziel voor inzetten.”