Een vermogensfonds: iets voor u?

Luuk van Term, partner Beter Geven

De huidige crisis legt een groot aantal noden in onze samenleving bloot. Armoede, eenzaamheid, discriminatie, werkloosheid, milieuvervuiling: grote maatschappelijke vraagstukken die om flinke investeringen vragen om op te lossen. Overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen dragen daar allemaal hun steentje aan bij. Wellicht overweegt u nu ook om een deel van uw vermogen structureel in te zetten voor het algemeen maatschappelijk belang. En denkt u aan een eigen stichting. Als u overweegt om zelf een stichting op te richten, bereid u dan goed voor.

Heeft u een omvangrijke erfenis ontvangen? Wilt u na een succesvolle carrière uw verworven vermogen delen? Geeft u al vaak aan goede doelen? Of krijgt u geregeld verzoeken van mensen in uw omgeving om hun projecten te steunen? Dan kunt u uw ‘eigen’ vermogensfonds oprichten. Een vermogensfonds is een stichting die uit de opbrengst van het eigen vermogen maatschappelijke doelen ondersteunt. De steun is ‘ten algemene nutte’ bedoeld en kan naar individuen, projecten en organisaties gaan.

Persoonlijke ambitie

Het inzetten van geld voor algemeen nut is altijd iets persoonlijks. U bepaalt als schenker immers helemaal zelf welk deel van het vermogen u beschikbaar stelt, voor welk doel en op welke manier. Bij de afweging om een vermogensfonds op te zetten, is de centrale vraag: “Hoe kan het vermogensfonds de grootste meerwaarde creëren, gelet op wat u weet van uw passies, deskundigheid en middelen, van wat andere fondsen al doen en van de problemen die u wilt aanpakken?”

Om dat te kunnen bepalen, moet u een beeld krijgen van wat er al gebeurt. Welke partijen zijn reeds actief op uw terrein? Wat willen die bereiken? Is enige vorm van samenwerking mogelijk? Het is raadzaam eens te gaan praten met filantropische instellingen en adviseurs die ervaring hebben opgedaan op uw terrein. Op basis van deze gesprekken kunt u zelf bepalen wat de meerwaarde en het onderscheidend vermogen van het vermogensfonds zou kunnen zijn.

Daarnaast dient u ook naar uw eigen capaciteiten en wensen te kijken. U zou zich bijvoorbeeld de volgende vragen kunnen stellen.

Heb ik voldoende vermogen om mijn doelstellingen te verwezenlijken?

Schenken is al lang niet meer een privilege van de superrijken. Desondanks heeft een zelfstandige stichting voor het realiseren van haar doelstelling een aanzienlijk vermogen nodig, zeker als ervoor wordt gekozen om alleen de opbrengsten van het vermogen te benutten. Eventueel kunt u er ook voor kiezen om een hybride fonds op te zetten: het beschikbare budget bestaat dan niet alleen uit (het rendement van) het door u geschonken vermogen, maar ook uit bijdragen van particulieren, bedrijven en loterijen. Daarmee wordt het fonds deels fondsenwervend en is het zaak rekening te houden met allerlei bijkomende aandachtspunten, zoals keurmerken, transparantie-eisen etc.

Hoe ziet het vermogensfonds er op de langere termijn uit?

Als u op de langere termijn wilt ondersteunen, dan is een eigen stichting een goede keuze. Maar steeds vaker worden vermogensfondsen opgericht die voor een bepaalde termijn bestaan. Het vermogen van deze ‘limited life foundations’ moet na een bepaalde tijd aan het goede doel zijn besteed, bijvoorbeeld omdat het maatschappelijk probleem nu urgent is en actie op korte termijn vereist. Voor deze vorm wordt ook gekozen als schenkers hun kinderen niet willen belasten of zelf slechts beperkte tijd beschikbaar hebben.

Heeft u de tijd en energie om een vermogensfonds te besturen?

Wilt u alleen geld geven, of ook ervaring, tijd, kennis en uw netwerk inbrengen? Terwijl een schenking aan een bestaande instelling eerder een passief karakter heeft, betekent een eigen vermogensfonds dat u zich (als bestuurder) actief gaat inzetten voor een bepaald doel. Dat vergt betrokkenheid, tijdsinvestering en verantwoordelijkheid. U als oprichter kunt als bestuurder of als manager aan de slag, maar het is ook een optie om helemaal geen functie binnen de stichting te vervullen en het werk geheel aan anderen over te laten.

Aan de slag

De meeste vermogensfondsen in Nederland hebben als rechtsvorm de stichting gekozen. Een filantropisch fonds heeft immers geen winstoogmerk. In de statuten van de stichting dient u onder meer de doelstelling van het fonds op te nemen. Formuleer die zo breed mogelijk: zo houdt u – zeker in het begin – voldoende handelingsruimte om uiteenlopende initiatieven te ondersteunen. Als u besluit om een deel van uw vermogen over te hevelen naar een (nieuwe) stichting, realiseert u zich dan dat u als oprichter geen eigenaar meer van het vermogen bent: het bestuur is eindverantwoordelijk.

U kunt er vervolgens voor kiezen om de status van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) aan te vragen bij de Belastingdienst. ANBI’s kunnen namelijk gebruikmaken van fiscale voordelen. Zo zijn giften aan en van een ANBI geheel vrijgesteld van schenkbelasting. ANBI’s zijn instellingen die zich voor tenminste 90% inzetten voor het algemeen nut. Voor vermogensfondsen betekent dit dat tenminste 90% van de uitkeringen of bestedingen van het fonds ten goede moet komen aan het algemeen nut. Om als een ANBI aangewezen te kunnen worden, moeten het doel en de feitelijke werkzaamheden van de instelling dus een algemeen belang en geen particulier of individueel belang dienen.

Als ANBI heeft u ook verplichtingen. Zo dient u onder meer een beleidsplan te publiceren. Hierin legt u vast waar de stichting voor staat en wat de ambities zijn. Het plan moet inzicht geven in:

• de werkzaamheden die de instelling verricht;
• het beheer van het vermogen van de instelling;
• de besteding van het vermogen van de instelling;
• en als u ook gaat fondsenwerven: de manier waarop de instelling geld werft.

Het oprichten van een eigen vermogensfonds zal u ongetwijfeld veel voldoening en plezier geven. Maar het kan ook veel werk zijn. Het is dan ook zaak om goed beslagen ten ijs te komen.

Voor advies en ondersteuning bij het ontwikkelen van een geefstrategie en/of het oprichten van uw eigen vermogensfonds of corporate foundation kunt u terecht bij Beter Geven. Via een online sessie staan wij u graag bij. Kijk op onze vernieuwde website wat wij voor u kunnen betekenen: www.betergeven.nl